Τετάρτη 30 Ιουλίου 2014

‘’Έλυτρα και λύτρα’’
Ελένης Μωυσιάδου Δοξαστάκη
Εκδόσεις Οδυσσέας


Η αυθεντική ομορφιά των λέξεων

Γράφει η Ρένα Πετροπούλου Κουντούρη
Ο ποιητής οφείλει να κοιτά την πραγματικότητα με ανοιχτά μάτια- ιδιαίτερα στις μέρες μας που δι­α­νύ­ου­με μια τεταμένη, δραματική και σκοτεινή εποχή- να παλεύει για κάθε μόριο φαντασίας, να επιστρέφει στις λέξεις-οι οποίες δυστυχώς έχουν χάσει τη σημασία τους αφού υφίστανται καθημερινά συρρίκνωση και κακοποίηση από τα ΜΜΕ, τους πολιτικούς, την εξουσία γενικότερα- να ανακαλύπτει την ομορφιά, τον ήχο, την πηγή τους, το φαντασιακό τους φορτίο, την γνήσια λάμψη και δύναμη τους.
Μελετώντας το ποιητικό έργο της καλής φιλολόγου και φίλης Ελένης Μωυσιάδου Δοξαστάκη με τον πρωτότυπο τίτλο’’ Έλυτρα και λύτρα’’, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ’’Οδυσσέας’’, ένοιωσα να πολιορκούμαι από την αυθεντική ομορφιά των λέξεων, το αόρατο πλέγμα των εικόνων, την έντονη μουσικότητα των στίχων. ‘’Ποια λευτεριά αν το σκεφτείς δεν έγινε ρυτίδα στο μέτωπο των προμαχούντων;’’ ’’Όταν η λήθη αμφιδρομεί μες στις ξερολιθιές, ψυχή καμιά δεν φυλακίζεται.’’
Διαβάζουμε: ‘’Η συλλογή συγκροτείται από δεκατέσσερα ποιήματα και έξι ολιγόστιχα «περάσματα», όλα μαζί αποτελούν μια ομάδα, μια σύνθεση θεματική και γλωσσική, υπάρχει ένα νήμα που τα ενώνει ‘’ και λίγο παρακάτω:’’ Τα έλυτρα για μένα, όπως χρησιμοποιώ τον όρο, είναι τα προστατευτικά φτερά της ψυχής, τα λύτρα είναι ότι πληρώνει κανείς ψάχνοντας την ψυχή του’’, αναφέρει  η Ελένη Μωυσιάδου Δοξαστάκη σε συνέντευξή της στην εφημερίδα ‘’Πατρίς’’ του Ηρακλείου. Ο ορισμός του ποιητικού έργου, οριοθετημένος από την ίδια την ποιήτρια, δεν είναι παρά η αποτύπωση της πληθωρικής φύσης - σκέψης της δημιουργού, που ξεχύνεται έξω στο φως με έναν τρόπο εκφοράς λιτό, διαυγή, σε πλήρη αρμονία.
Υλικά του ποιητικού της σύμπαντος:
Η γη
 Γαί-α! Μητέρα άδολη κι αθώα μητριά/Γαί-α! Μητέρα άλικη πληγή πάνω στα χέρια. (Συρτός χορός)

Ο χρόνος
Τυφλή κι αν είναι η Δίκη,/ ο Χρόνος Δικαστής.(Άτιτλο (4)

Κι αν κύκλους κάνει ο χρόνος,/ δεν έχει επιστροφή. (Γύρισμα)

Η ψυχή
Μόνο η ψυχή σου /σαν το δραπέτη/ή ως πνοή ανέμου ξεγλιστρά/
(Έρως ουράνιος)

Η φύση και οι μυστικές της διεργασίες
Βράχοι/που μυροδένουν φεγγάρια πετρωμένα /σε θυμαρίσια ρίζα./Βράχοι/που ανατέμνουν παραδομένα όνειρα/ στου χρόνου το νυστέρι.
Βράχοι/γοργόνεια αχλής, ανάκλινδρα αλμύρας/ μνημορροούντες βράχοι.
(Έλυτρα λήθης)

Ο χώρος, η ύπαρξη, η λήθη, η μνήμη συστέλλονται και διαστέλλονται, αλληλοδιαπλέκονται μέσα στο χρόνο που αέναα μεγεθύνεται , συναινώντας σε μια συγκινησιακή δραπέτευση του νου μέσα σε περίτεχνα, φαντασιακά τοπία.
Ο κοινωνός αναγνώστης έλκεται από την μελωδία των στίχων και μια παράδοξη γοητεία, η οποία αναδύεται μέσω των ιστορικών, λογοτεχνικών και αισθητικών αναφορών. Υλικά σαν μέταλλο με την χρυσαφένια απόχρωση κάποιων πινάκων της Αναγέννησης, που μεταπλάθεται και μετασχηματίζεται όταν σφυρηλατείται.
Μετά θα βάλεις στάχυα /σ’ ένα κεφάλι ασημί./Θα σπάσεις το γυαλί για να χορέψεις./Χωρίς τραγούδια κι όργανα/θα λικνιστείς στο δειλινό/και τη ζωή που πέρασε-λες ίσκιος-/θα γυρέψεις. (Σπονδή)

Ποικίλα ετερόκλητα στοιχεία που παραπέμπουν στην λαϊκή παράδοση, το ρυθμικό δημοτικό τραγούδι, την αλληγορία, την ανάμνηση και τον μύθο, παράγουν στίχους με έντονους εσωτερικούς κραδασμούς ,με συμβολισμούς και λεπταίσθητη πλαστικότητα.

Γέννησε δώδεκα παιδιά, ανάστησε τα δέκα,
Άνεμοι λαιστρυγόνιοι φύσηξαν στην αυλή της…
(Το τραγούδι του γυρισμού)

Κιτρίνισε και το λινό σεντόνι της γιαγιάς./Ένας λεκές διπλώνει νωπή σκουριά πυρόξανθη/σαν μήνη από γύρη.(Πτερόεν)

Υλικά επιλεγμένα με σπουδή τα οποία η δημιουργός ενώνει και αναμιγνύει, για να αποδώσει στο τέλος μια ολοκληρωμένη ποιητική σύνθεση.

Ο ποιητικός λόγος της Ελένης Μωυσιάδου Δοξαστάκη αναβλύζει πηγαίος, με πρωτότυπη έκφραση, ιδιότυπη, πολυσύνθετη. Πρόκειται για μια ποίηση με εκλεπτυσμένη χρήση αρχαίων λέξεων και φράσεων, που ανατέμνει την σχέση χρόνου-τόπου-γλώσσας, τοποθετώντας το βίωμα μέσα στο παραμύθι-ποίημα, μεταφέροντας ευρύτερα μηνύματα, ερμηνευτικά της ανθρώπινης μοίρας.

Άλλοι τα χτίζουν/άλλοι τα στεριώνουν/κι άλλου γυναίκα, πρωτομάστορα, χύνεται στα θεμέλια/σαφώς ανυποψίαστη-σαν υποψιασμένη.(Σχόλιο σ’ ένα ποίημα)

Σπαράγματα λήθης αιωρούνται, περιστρέφονται, μεταμορφώνονται , αποκτώντας ονειρική διάσταση. Αντηχούν ταυτόχρονα μέσα στο στίχο σαν μια συλλογική πολυφωνία συγκινήσεων.

Στο σπίτι ψάχνεις ξύλινο μπαούλο κι ανασαίνεις/
της μάνας το νανούρισμα-χροιές σφιχτά δεμένες/
Με τις γαλαζοκόκκινες κορδέλες της φωνής της.
(Πτερόεν)

Μέσα σε ορισμένα ποιήματα υπάρχουν σημεία, όπου ο λόγος λειτουργεί υπαινικτικά, ίσως και με μια ανεπαίσθητη ειρωνεία, ενώ δεν είναι τυχαίο το ότι η ποιήτρια χρησιμοποιώντας λέξεις και φράσεις από την ελληνική και μυθολογική διαχρονία όπως: δέργμα, ερίπλευρος, μορόεις, τηλαυγής, ‘’λινόπτης παννυχίζει’’ κ.α., κεντρίζει και κερδίζει τον- με ευέλικτο νου- αναγνώστη.  Άλλωστε  η πολυμέρεια και η ευρυμάθεια της είναι ορατή. (Ατράνταχτη προίκα της Ελένης η ευφυΐα , η ευγένεια και η κλασική παιδεία της).
Η δημιουργός δίνει ιδιαίτερο βάρος και υπόσταση στην ύπαρξη, στον ίδιο τον άνθρωπο. Στο υπέροχο, κατά τη γνώμη μου, ποίημα Το τραγούδι του γυρισμού, που είναι αφιερωμένο στους πρόσφυγες-μετανάστες της γης, η ροή του ώριμου ποιητικού της λόγου αποτυπώνει ιμπρεσσιονιστικούς πίνακες, υπέροχα διανθισμένους με ψηφίδες ευαισθησίας, τρυφερότητας, ανθρωπιάς.
Ένα φεγγάρι χάλκινο στου ανέμου το μαγνάδι/μας μοίραζε στα δυο./Ήτανε τότε που εσύ πικρός και στερημένος, /τον αναστεναγμό σου ακολούθησες.
Ήθελες να βιώσεις λυτρωμό και ξέρω θα γυρίσεις,/του Οδυσσέα σαν θα βρεις γιαλόκλειστο ουρανό.
Η φωνή της ποιήτριας δονείται εντείνοντας το συναίσθημα, πότε με την εμφανή έκφραση μιας κραυγής (Συρτός χορός-Ένα ποίημα κόσμημα της σύγχρονης Νεοελληνικής ποίησης) και πότε με κάποιο ηχόχρωμα- ψιθύρισμα που αρθρώνει ωστόσο δυνατό λόγο (πρώτο, δεύτερο και τρίτο άτιτλο ), με αποτέλεσμα να παρουσιάζονται μέσα στα σπουδαία ποιήματα της συλλογής, παράλληλα με τις αντιθέσεις, την αμφισημία και την φιλοσοφική ενατένηση και ποικίλες, δραματικές, μεγάλης εικονιστικής δύναμης εκφάνσεις ζωής.
 Η Ελένη Μωυσιάδου Δοξαστάκη κατορθώνει να εξορύξει από τα βάθη του αβυσσαλέου υποσυνείδητου του εαυτού, καταστάσεις και πράγματα, πριν ακόμα η λογική δημιουργήσει την συμβατική κρούστα επάνω τους, κάτι που μόνο ένας δημιουργός με υψηλές δεξιότητες μπορεί να συλλάβει και να αποδώσει. Περιδιαβαίνοντας το δικό της ποιητικό σύμπαν, ανακαλύπτουμε ότι συνομιλούμε καθαρότερα και πληρέστερα μ’ εκείνο το έτερο του εαυτού μας. Αφουγκραζόμαστε βαθύτερα το καλύτερο και αρχαιότερο μέσα μας.

Η παρούσα βιβλιοκριτική δημοσιεύθηκε στην Bibliotheque στις 6 Μα'ί'ου 2014










Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου